Geç Orta Çağ Bizans Savunma Yapılarında Ahşap Hatıl Kullanımı Üzerine Bir Değerlendirme

Ali Riza BİLGİN

doi:10.53463/8genart.20210089

Yazarlar

Ali Riza BİLGİN SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ/FEN-EDEBİYAT FAKÜLTESİ/SANAT TARİHİ BÖLÜMÜ https://orcid.org/0000-0002-1158-9151

DOI:

https://doi.org/10.53463/8genart.20210089

Anahtar Kelimeler:

Orta çağ- Ahşap- Mimarlık Tarihi- Askeri mimari- Bizans

Özet

Mimaride ahşap, erken dönemlerden itibaren önemli bir yapı elemanı olarak karşımıza çıkmaktadır. Doğrudan ahşap kullanılarak inşa edilen yapılar dışındaki kâgir yapılarda; ikinci kat döşemelerinde, merdivenlerde, düşey taşıyıcılarda ve doğrudan duvar içerisinde kullanımı söz konusudur. Bu çalışma kapsamında Anadolu’da Orta Çağ’da inşa edilmiş Bizans dönemine tarihlenen savunma yapılarında, kâgir duvar örgüsü içerisinde ahşabın yapı malzemesi olarak kullanımı değerlendirilmiştir. Duvar içerisinde ahşap hatılların tespiti, nitelikleri itibariyle zordur. Dolayısıyla daha önceden yapılmış çalışmalardan yola çıkarak yapının türü fark etmeksizin kullanım alanlarına yönelik olarak örnekler tarih öncesi yapılardan başlayarak ele alınmıştır. Özellikle 12. ve 13. yüzyıllarda inşa edilmiş, karakol mahiyetindeki küçük ölçekli kalelerde duvar içerisinde bağlayıcı unsur olarak genellikle ahşabın tercih edildiği görülmektedir. Burada tartışılacak olan konunun çıkış noktasını, İzmir’in Belevi beldesi yakınındaki Galesion (Alaman) dağı üzerinde konumlanan Keçi Kalesi oluşturmaktadır. Kalede kullanılan ahşap malzeme yapının bazı kesimlerinde, şaşırtıcı bir biçimde, sağlam bir şekilde günümüze ulaşmıştır. Ayrıca makalede, yapıların duvarları üzerinde görülen ve birçok çalışmada iskele deliği olarak adlandırılan boşlukların mahiyeti de değerlendirilmiştir.

Referanslar

Adam, J.-P. (2005). Roman Building: Materials And Techniques. (çev. A. Mathews). Routledge, New York.

Barnes, H. ve Whittow, M. (1993). “The Oxford University/British Institute Of Archaeology At Ankara Survey Of Medieval Castles Of Anatolia (1992). Mastaura Kalesi: Preliminary Report”. Anatolian Studies, 43, 187-206.

Bilgin, A. R. (2017). “İzmir Belevi’nde Bir Ortaçağ Savunma Yapısı: Keçi Kalesi (Tarihi, Stratejik Önemi Ve Mimarisi)”. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.

Dunbar, J. G. ve Boal, W. W. M. (1964). “The Castle Of Vahga”. Anatolian Studies, 14, 175-184.

Foss, C. (1996). “The Defenses Of Asia Minor Against The Turks”. Cities Fortresses And Villages Of Byzantine Asia Minor, Collected Studies Series (145-205). Variorum, Norfolk.

Foss, C. ve Winfield, D. (1986). Byzantine Fortifications: An Introduction. University of South Africa, Pretoria.

Koumantos, A. (2016). “Wooden Reinforcements In Byzantine Masonry: A Rough Guide To Their Position And Arrangement”. R. Ousterhout, D. Borbonus ve E. Dumser (Ed.), Byzantine Construction (1-32). Against Gravity: Building Practices in the Pre-Industrial World, sunulmuş bildiri, University of Pennsylvania Center for Ancient Studies, Phialdelphia.

Laumain, X. (2013). “The Roman Timber Framework, A Neglected Construction Method” (2240-2247). Structures and Architecture: Concepts, Applications and Challenges, sunulmuş bildiri, CRC Press, New York.

Mango, C. (2007). Bizans Mimarisi. (çev. M. Kadirlioğlu). Reklam Yayıncılık, Ankara.

Napolitano, R., Lansing, L. ve Glisic, B. (2019). “Understanding The Function Of Roman Bonding Courses: A Numerical Approach”. RILEM Bookseries (C. 18). Structural Analysis of Historical Construction, sunulmuş bildiri, Springer, Cham.

Naumann, R. (1975). Eski Anadolu Mimarlığı. (çev. B. Madra). Türk Tarih Kurumu, Ankara.

Nossov, K. (2009). Greek Fortifications Of Asia Minor 500-130 BC: From Persian Wars To The Roman Conquest. Fortress. Osprey Publishing, New York.

Ousterhout, R. (2016). Bizans’ın Yapı Ustaları. (çev. F. Yavuz). Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul.

Palyvou, C. (2005). Akrotiri Thera: An Architecture Of Affluence 3500 Years Old. Prehistory Monographs. INSTAP Academic Press, Pennsylvania.

Thomson, H. C. (1960). “A Row Of Cedar Beams”. Palestine Exploration Quarterly, 92/1, 57-63.

Tok, E. (2012). Manisa Yakınlarında Bir Ortaçağ Kalesi: Yoğurtçu Kale. Manisa Belediyesi, Manisa.

Tsakanika-Theohari, E. (2009). “The Constructional Analysis Of Timber Load Bearing Systems As A Tool For Interpreting Aegean Bronze Age Architecture” (127-142). Proceedings of the Symposium Bronze Age Architectural Traditions in the Eastern Mediterranean. Diffusion and Diversity, sunulmuş bildiri, Münih.

Vintzileou, E. (2011). “Timber-Reinforced Structures In Greece: 2500 BC- 1900 AD”. Proceedings Of The Institution Of Civil Engineers Structures And Buildings, 164/SB3, 167-180.

Vitruvius. (1990). Mimarlık Üzerine On Kitap. (çev. S. Güven ve Ş. Vanlı). Şevki Vanlı Mimarlık Vakfı Yayınları, Ankara.